Vereenvoudiging vergunningenbeleid kan voor heropleving bouwsector zorgen

De bouw is het antwoord op tal van maatschappelijke uitdagingen

Er moeten tegen 2035 naar schatting 500.000 extra woningen bijkomen om te voldoen aan de stijgende vraag naar betaalbare en duurzame woningen voor iedereen. Om die doelstelling te halen, moet er ingezet worden op innovatie en digitalisering, maar dient er ook een vereenvoudiging van het vergunningenbeleid te komen.

Dat is een van de vele conclusies uit het gesprek dat uw vakblad had met de nieuwbakken directeur-generaal van Embuild Vlaanderen, Caroline Deiteren. Zij gaat verder op het elan van haar voorganger Marc Dillen.

Verwacht geen trendbreuk

Deiteren is als kersvers directeur-generaal van Embuild Vlaanderen niet van plan om een volledig andere koers te varen. "Marc Dillen is een drijvende kracht geweest achter verschillende initiatieven die een grote invloed hebben gehad op onze sector. Hij stond niet alleen mee aan de wieg van het EPC-label en de renovatieplicht, Dillen voerde ook de klimaatstrijd aan, vocht voor duurzaam bouwen en zette zich in voor betaalbaar wonen. Allemaal initiatieven die een boost hebben gegeven aan onze sector en tegelijkertijd een grote maatschappelijke impact hebben gehad."

Deiteren studeerde rechten, werkte als advocaat arbeidsrecht, werd kort daarna adviseur arbeidsrecht en sociale zekerheid op de studiedienst van de CD&V, trad op als raadgever en coördinator sociale zaken bij Unizo en was recent nog kabinetschef van de voorzitter van de Open VLD. Vandaag verdedigt ze, in haar rol als directeur-generaal van Embuild Vlaanderen, de belangen van alle bedrijven actief in de bouw in Vlaanderen.

Maatschappij kan niet zonder bouwsector

Dat de bouwsector een niet te onderschatten maatschappelijke bijdrage levert, hoeft niet onder stoelen of banken geschoven te worden, pleit Deiteren. "We moeten die boodschap met de volledige sector uitdragen. Er zijn heel veel bedrijven die bezig zijn met hun imago en dat van de sector. Dat komt voornamelijk tot uiting als ik bedrijfsbezoeken doe en spreek met bedrijfsleiders. Het oubollige imago dat onze sector zogezegd zou hebben, strookt al lang niet meer met de realiteit. Het beste bewijs zijn de stijgende bezoekersaantallen die we noteren tijdens de jaarlijkse Open Wervendag. Elk jaar zakken meer dan 60.000 nieuwsgierigen af naar een werf al dan niet bij hen in de buurt. Bezoekers zien hoe het er echt aan toegaat op een werf en welke innovatieve technieken en machines ingezet worden op de bouwplaats."

Digitaliseren en innoveren

Deiteren gaat niet voor een trendbreuk, maar heeft wel een aantal actiepunten die voor haar de komende jaren bovenaan het prioriteitenlijstje staan. "Digitalisering, innovatie, de energietransitie en het oplossen van de vergunningenproblematiek staan hoog op onze agenda. Het zijn allemaal mechanismen die cruciaal zijn om de bouwsector opnieuw te laten floreren."

Veel bedrijven staan klaar om te bouwen, maar mogen niet …

"In de infrastructuurwerken en algemene burgerlijke bouwkunde is er nog groei merkbaar en staan er nog tal van projecten op stapel, de woningbouw daarentegen, die zit in iets slechtere papieren", aldus Deiteren.

Er zijn heel wat factoren die toegeschreven kunnen worden aan de crisis. Denk aan de weersomstandigheden, de bijbehorende achterstanden, de inflatie, de krapte op de arbeidsmarkt, enzovoort.

Maar wat volgens Deiteren het zwaarst doorweegt, is de vergunningenproblematiek.

"Het vergunningenbeleid baart ons ernstige zorgen. De gevolgen voor onze bedrijven zijn groot. Daarom willen we er als Embuild alles aan doen om politici en beleidsmakers te overtuigen dat er dringend werk van een vereenvoudigd beleid moet worden gemaakt."

"Er zijn wel al wat inspanningen geleverd om de vergunningen te vereenvoudigen, maar er komen telkens nieuwe regels bij die een averechts effect hebben", zegt Caroline Deiteren, directeur-generaal van Embuild Vlaanderen 

Te complex, te veel variabelen

"Er zijn de voorbije legislatuur wel al wat inspanningen geleverd om de vergunningen te vereenvoudigen, maar er komen telkens nieuwe regels bij die voor een averechts effect zorgen. Denk maar aan Europese reglementering, PFAS, de hemelwaterverordening en ruimtelijke beperkingen die door gemeenten worden opgelegd. Daarenboven is er nog de hele discussie rond overstromings- en watergevoelige gebieden en gooien ook andere factoren roet in het eten, zoals buurtbewoners die beroep aantekenen, milieubewegingen die grote projecten willen laten stilleggen uit ideologische overwegingen en de vaak strenge veroordeling van het vergunningentraject en de motivering op zich. Kortom, een veelheid aan factoren zorgt ervoor dat tal van woonprojecten gewoon niet van start kunnen gaan."

500.000 extra woongelegenheden tegen 2035

"De behoefte aan nieuwe woningen is nochtans groot, vooral met betrekking tot betaalbaar en duurzaam wonen. De komende tien jaar moeten er meer dan een half miljoen nieuwe woongelegenheden gecreëerd worden, waarvan 239.000 nieuwe woningen, 240.000 niet-kwalitatieve woningen die gesloopt en heropgebouwd moeten worden, en er zullen minimaal zo'n 30.000 woongelegenheden zonder domicilie bijkomen. Op dit ogenblik is er eigenlijk geen enkele instantie die opvolgt of al deze woningen ook effectief gebouwd of heropgebouwd worden en of we iedereen dus een dak – laat staan een betaalbaar dak – boven het hoofd kunnen garanderen. Dit hangt ook samen met het feit dat het woonbeleid over verschillende bestuursniveaus versnipperd is. Lokale besturen, provincies en de Vlaamse overheid hebben allemaal een rol te spelen, maar wat betreft de woonbehoefte is er weinig coördinatie. Hier is actie nodig, zeker op het vlak van ruimtelijk beleid en vergunningen."

"Niemand weet eigenlijk exact welke regels van toepassing zijn op een vierkante meter grond. Embuild wil in de komende legislatuur een doorbraak forceren, zowel op vlak van lokale besturen als op Vlaams niveau. We zullen in het kader van het Vlaamse regeerakkoord en de regeringsvorming echt wel blijven hameren op hoe belangrijk het is om deze problematiek snel aan te pakken. Er bestaan geen magische oplossingen, maar we zijn bereid om onze mouwen op te stropen en te helpen bij elke ingreep die de vergunningsprocedure zou kunnen vergemakkelijken en versnellen."

Renovatieplicht is een blijver

Ondanks de berichtgeving over teruglopende investeringen in duurzame energieoplossingen, behoort het afschaffen van de renovatieplicht voor Deiteren niet tot de opties.

"We blijven de nadruk leggen op het belang van de renovatieplicht. We kunnen ook niet anders als we de klimaatdoelstellingen van 2050 willen halen. Een A-label voor elke woning vereist investeringen in energie-efficiënte oplossingen zoals warmtepompen en zonnepanelen. Maar nog belangrijker misschien, is dat we als samenleving minder afhankelijk worden van het buitenland. Hoe meer we zelf kunnen elektrificeren, hoe meer we zelf in handen hebben."

"Een taxshift van elektriciteit naar aardgas of elektriciteit goedkoper maken kan helpen om mensen te overtuigen om te investeren in duurzame energieoplossingen. Als de kostprijs van elektriciteit daalt, dan is een investering in een warmtepomp of andere energievriendelijke technieken logisch. Nu is het dat niet. Je kunt niet verwachten dat mensen geld pompen in duurdere technologieën louter om ideologische beweegredenen."

Renoveren is cruciaal voor bouwsector

Dat de renovatieplicht woningen duurder zou maken zoals sommigen beweren, klopt niet volgens Deiteren. "Het mechanisme zorgt niet automatisch voor een verhoging van de kostprijs van wonen, integendeel. De renovatieplicht zorgt voor een milderend effect. De waarde van energieverslindende woningen is sinds het invoeren van deze maatregel gedaald, waardoor er voor kopers meer budget overblijft om te renoveren. Dat het streefdoel voorlopig blijft hangen op label D is uiteraard niet voldoende. Dat streven moet zich in de toekomst vertalen in een betere energie-efficiëntie."

Btw-tarief 6% sloop en heropbouw, ook voor professionals

Vandaag bedraagt het btw-tarief voor sloop en heropbouw 6% voor particuliere bouwers. Professionele ontwikkelaars genieten dit tarief niet. "Embuild steunt de projectontwikkelaars in hun oproep om het tarief gelijk te trekken met de verlaging die geldt voor particulieren. Het gaat vaak over grote projecten zoals wijkrenovatieprojecten en kleinere energieverslindende woningen die vervangen worden door duurzame appartementsgebouwen. Bij dergelijke bouwprojecten worden tegenwoordig de meest innovatieve en duurzame oplossingen gebruikt, iets wat niet altijd kan gezegd worden van particuliere sloop- en heropbouwprojecten. Om het verouderde woonpatrimonium vlugger te vervangen, kan een stimulans in de vorm van een lager btw-tarief voor een boost zorgen in het streven naar het versneld vernieuwen van onze woningen en appartementsgebouwen."

Sneller en kostenefficiënter bouwen dankzij digitale tools

"De maatschappij evolueert en digitaliseert aan een verschroeiend tempo. Daarom is het belangrijk dat de bouwsector aan eenzelfde snelheid meebeweegt en stevig inzet op innovatie, waaronder AI en digitale tools. Als we als sector willen groeien, dan moeten bouwprofessionals elke innovatie omarmen en inzetten op de implementatie en het gebruik van digitale tools."

Caroline Deiteren, Embuild Vlaanderen: "Onze sector staat op het vlak van digitalisering en AI niet op de eerste plaats. En dat terwijl nieuwe bouwtechnieken en digitale hulpmiddelen aannemersbedrijven toelaten om sneller, kostenefficiënter en betaalbaarder te bouwen"

"Offsite construction, modulair bouwen en andere technieken zijn al langer bekend, en er zijn ook al tal van bouwfirma’s die zich hebben verdiept in deze bouwoplossingen, maar er zijn nog onvoldoende ‘koplopers’ en ‘innovatievolgers’ in de sector. Dat bewijzen ook de VLAIO-rapporten", zegt Deiteren. "Onze sector staat op vlak van digitalisering en AI niet op de eerste plaats. En dat terwijl nieuwe bouwtechnieken en digitale hulpmiddelen aannemersbedrijven toelaten om sneller, kostenefficiënter en betaalbaarder te bouwen."

Deiteren is er rotsvast van overtuigd dat met het gebruik van digitale tools ‘quick wins’ gerealiseerd kunnen worden die de faalkosten van een bouwbedrijf sterk kunnen reduceren. "De faalkosten van onze bedrijven zijn hoog. Door gebruik te maken van digitale tools en AI-toepassingen zoals o.a. predictive maintenance, Building Information Modeling (BIM) en slimme camera’s kunnen bedrijven hun faalkosten met 10 tot 15% reduceren. Daarnaast helpen deze toepassingen bedrijven om een versnelling hoger te schakelen en aanzienlijke rendementswinsten te realiseren."

Krapte op de arbeidsmarkt aanpakken

"We leven in economisch minder evidente tijden, maar tegelijkertijd zijn er nooit meer vacatures geweest voor technisch geschoolde profielen." De directeur-generaal van Embuild Vlaanderen ziet drie te bewandelen pistes om de tekorten in de sector te proberen op te vangen.

"Eerst en vooral is er een gebrek aan instroom in het bouwonderwijs. Met Constructiv proberen we dit aan te pakken met tal van initiatieven, zoals de Construction Awards en Building The Future, waarmee we jongeren warm willen maken voor een technische richting. Dat is geen makkelijke opdracht, maar het is er wel een waarvoor we ons zullen blijven inzetten en engageren."

"We willen jongeren bereiken nog voor ze de richting kiezen die hun toekomst grotendeels zal bepalen. We laten gastleraars de leerlingen enthousiasmeren, maar bereiken met diverse initiatieven ook een mix aan scholieren: van toekomstige metsers en schrijnwerkers tot bouwkundig ingenieurs."

Los van de bouwers op de werf, wil Embuild ook bediendenprofielen warm maken voor een loopbaan in deze boeiende sector. "We willen o.a. toekomstige ingenieurs de weg wijzen naar onze branche. Want ook voor hen biedt een job in onze sector interessante carrièreperspectieven."

Een tweede piste is het activeren van de arbeidsreserve. "Ook daar leveren we de nodige inspanningen om o.a. leefloners en langdurig werklozen, met of zonder behulp van (ver)korte opleidingen, door te laten stromen naar een job in de bouw."

Tot slot is Deiteren van mening dat economische migratie sowieso een pad is dat verder bewandeld moet worden. "Als we het personeel hier niet vinden, dan moeten we elders zoeken. Makkelijk gezegd, niet zo makkelijk gedaan. Het in dienst nemen van buitenlandse werkkrachten vraagt namelijk heel wat inspanningen van onze bedrijven. Er zijn de cultuurverschillen, de taalbarrière, maar ook tal van andere uitdagingen waarmee men geconfronteerd wordt. Dat vraagt een verregaande investering, ook op vlak van integratie. Embuild begeleidt bedrijven samen met de VDAB, maar het zwaartepunt - de grootste inspanningen - worden van de bedrijven zelf gevraagd."

Alles komt altijd goed

Er wordt een ietwat somber beeld geschetst, maar Deiteren is ervan overtuigd dat alles sowieso goed komt.

"Er moeten meer dan 500.000 woningen gebouwd worden binnen een termijn van tien jaar, tunnels en wegen moeten worden gerenoveerd …  We kunnen niet zonder de bouw. De bouwsector is essentieel om aan specifieke maatschappelijke uitdagingen te kunnen voldoen. Zonder de bouw blijft een duurzaam en betaalbaar dak boven het hoofd van elke Belg een utopie."

"In tijden als deze zijn er heel wat opportuniteiten, zeker voor bedrijven die bereid zijn om te innoveren, te investeren en te anticiperen. Sommige aannemersbedrijven zullen hun actieterrein verbreden, andere professionals zullen dan weer kiezen om zich te specialiseren in een nichemarkt. Welke weg u ook volgt, er zal altijd werk zijn in onze sector", besluit Deiteren.