"Veel bedrijven weten niet wat er met hun houtafval gebeurt"

Houtige reststromen in een nieuw perspectief

Op donderdag 20 februari 2025 vond in het Circular Materials Center in Kortrijk de studiemiddag “Wood & Carpet” plaats, gericht op professionals in de tapijt- en houtindustrie. Dit evenement verkende circulaire uitdagingen en duurzame oplossingen voor onder andere houtige reststromen.

Waardevolle materiaalresten behouden

Stefaan Verhamme, clustermanager Nieuwe Materialen bij POM West-Vlaanderen, opende de studiemiddag namens alle partners van het Living Lab Circulaire Hout Cluster Grensland. Het initiatief kwam tot stand uit een samenwerking tussen POM West-Vlaanderen, het Platform Grensland Menen-Wervik, WOOD.BE en diverse houtverwerkende bedrijven uit Menen en Wervik en was mogelijk dankzij de steun van Vlaio. 

Centraal stelde Stefaan Verhamme de volgende vraag: "Hoe kunnen we materiaalresten zo lang mogelijk in de waardeketen houden?" Om deze vraag te beantwoorden, liet hij diverse vakexperts aan het woord met praktijkgerichte inzichten en concrete voorbeelden.

Innovatie door samenwerking: het Living Lab

De zoektocht naar het behoud van waardevolle materiaalresten in onze sector vraagt om innovatieve samenwerkingsvormen. Daarom wordt met betrekking tot dit vraagstuk gebruikgemaakt van een Living Lab, een platform waarin verschillende stakeholders uit de houtsector samenwerken.

Gaëlle Lobelle (VLAIO) lichtte toe: "In een Living Lab werken overheden, kennisinstellingen, bedrijven en gebruikers samen aan praktijkexperimenten rond complexe maatschappelijke of economische uitdagingen. Dit biedt ruimte voor experimenten en leert stakeholders waardevolle lessen, zelfs wanneer de dingen falen. Zo ontstaat een leerproces waarbij men uit de eigen fouten leert en in de toekomst hieruit leert om verder bij te dragen aan duurzamere oplossingen."

Gaëlle belichtte enkele interessante inzichten uit verschillende bestaande en lopende Living Labs alvorens het woord te geven aan de volgende sprekers die zich bogen over het Living Lab Circulaire Houtcluster Grensland.

Duurzame uitdagingen in de houtsector

Karla Basselier (Fedustria) ging vervolgens in op enkele concrete duurzame uitdagingen en resultaten in de houtsector. "Circulariteit wordt een steeds belangrijker thema, zowel bij de bedrijven als binnen onze federatie zelf. Fedustria ondersteunt zo bijvoorbeeld zelf ondernemingen onder meer door de wetgeving voor hen te verduidelijken, alsook werken we samen met innovatiecentra zoals Centexbel en WOOD.BE."

Ze eindigde haar betoog aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden waarbij innovatie en duurzaamheid hand in hand gaan. Daarbij poogde ze aan te tonen dat in onze sector, circulariteit niet enkel theorie is. 

"Unilin realiseerde een wereldprimeur met de recyclage van hun MDF. Daarnaast optimaliseerde Decospan zijn productie om efficiënter om te gaan met grondstoffen. Zo slagen zij er in tot 25 keer meer hout uit een boomstam te halen met hun verzagingstechnologie. Carpentier Hardwood Solutions, ten slotte, ontwikkelde een bevestigingssysteem voor houttoepassingen zonder verlijming, wat de ontmanteling van hun product aan het einde van de levensduur aanzienlijk vergemakkelijkt."

Postindustrieel houtafval

Tot slot nam Eline Persyn (POM West-Vlaanderen) het woord om het belang van lokale samenwerkingen voor een stand van zaken en toekomstvisie van het hergebruik van postindustrieel houtafval toe te lichten.

Eline Persyn: "Uit marktanalyses blijkt dat houtproducten momenteel gemiddeld na 20 jaar vervangen worden, hoewel het hout zelf dan vaak nog in goede staat verkeert. Toch wordt dit materiaal heel weinig hoogwaardig hergebruikt, vaak wordt het verbrand. Tegelijkertijd is bekend dat de groeicyclus van een kwalitatieve boom ongeveer 80 jaar bedraagt. Dit creëert een onevenwicht met een factor vier. Nog zorgwekkender is het postindustrieel houtafval, waar het onevenwicht zelfs oploopt tot een factor 80, aangezien dit hout direct wordt afgevoerd zonder hoogwaardig hergebruik."

" Er is nog ruimte voor verbetering in de kennis van de standaard milieuwetgeving, met name bij kleinere bedrijven"

"In de praktijk zien we bijvoorbeeld op het bedrijventerrein Grensland-Menen-Wervik dat er jaarlijks bijna twaalfduizend ton postindustrieel resthout geproduceerd wordt, waarvan tachtig procent hoogstwaarschijnlijk verbrand wordt. Hoogstwaarschijnlijk is een bewust gekozen woord, want bedrijven hebben te weinig inzicht in wat er precies met hun houtafval gebeurt. Daarnaast is er nog ruimte voor verbetering in de kennis van de standaard milieuwetgeving, met name bij kleinere bedrijven."

"Om dit aan te pakken, richten we met ons Living Lab op grootschalige afvalinzameling en een gedetailleerde analyse van individuele materiaalstromen, maar we stuiten op uitdagingen in schaal, rendabiliteit en een mismatch tussen vraag en aanbod."

Praktijkvoorbeelden

Na de toelichtingen van de sprekers bracht de studiemiddag daarna nog diverse bedrijven, schrijnwerkers, interieurbouwers en onderzoekers samen tijdens rondetafelgesprekken, workshops en presentaties. Een greep uit het aanbod:

MDF en HDF recycleren

Geert Coudenys (Unilin) presenteerde de baanbrekende laminaat-recyclinginstallatie van Unilin, ontwikkeld met steun van het Europese project CISUFLO. Uit testen bleek dat de gerecycleerde houtvezels zonder kwaliteitsverlies volledig kunnen worden ingezet voor de productie van MDF en HDF.

Om de continue werking van deze recyclagelijn te garanderen, verzamelt Unilin het benodigde afvalmateriaal via hun Recover-programma en samenwerking met diverse partners. Dit jaar wordt de capaciteit van het recyclageproces verhoogd van een pilootlijn (1 ton per uur) naar een industriële schaal van 10 ton per uur.

Partnermatch reststromen hout

De bedrijven G. Desmet, Decospan, Jori en BerryAlloc brachten tijdens een workshop hun houtreststromen onder de aandacht, waaronder gebogen stukken massief hout, tweede keus Shinnoki-panelen, houten bokken, HDF-platen en spaanderblokken. 

Tijdens gesprekken met 21 potentiële partners werden in creatieve brainstormsessies veelbelovende ideeën gegenereerd voor circulaire toepassingen van deze reststromen. Zo werden concrete ideeën naar voren geschoven om met reststromen lokale samenwerkingen op poten te zetten met scholen en STEM-activiteiten. Ook kwam de optie om contact op te nemen met materialenbanken meermaals naar voren. 

Ten slotte bleek uit de gesprekken dat het vinden van afnemers voor deze reststromen wordt bemoeilijkt - zoals aangegeven in de introductie - door uitdagingen op het gebied van schaal en rendabiliteit. Zo is er vaak onvoldoende materiaal beschikbaar om een project te realiseren. Bovendien zijn de beschikbare producten vaak te specifiek, waardoor ze moeilijker inzetbaar zijn voor bredere toepassingen.

Ecosysteem lokale matchmakingplatforms

Tore Bleuzé (Bendig Materials) en Elke Renders (Circular Hub Brugge) onderzochten manieren om fysieke materialenbanken - die bruikbare restmaterialen die in hun huidige vorm nog gebruikt kunnen worden, opslaan -  effectiever te benutten.

Tijdens de sessies werd uitgebreid besproken welke economische voordelen bedrijven kunnen behalen door deel te nemen aan een materialenbank. Zo bleek dat bedrijven aanzienlijk kunnen besparen op afvalverwerkings- en stortkosten. Daarnaast biedt deelname de kans om een duurzamer imago uit te stralen naar klanten. Tijdens de sessie werd door de deelnemers geopperd dat het ook een voordeel zou zijn, mochten ze een CO²-certificaat ontvangen dat hun circulaire inspanningen zou aantonen.

Ten slotte kwamen ook de rolverdeling van betrokken organisaties, de regelgeving omtrent afvalverwerking en de hindernissen bij het creëren van een circulaire materialenstroom ter sprake.

Post-productie hout inzamelen: Woodloop

Alan Dergent en Imke De Windt (WOOD.BE) gingen na of een gesorteerd inzamelingsprogramma voor resthout uit de houtindustrie haalbaar is bij bedrijven in Oost- en West-Vlaanderen. Het Nederlandse Woodloop-initiatief diende daarbij als inspirerend voorbeeld.

Na de presentatie werd bij de deelnemers gepeild naar de mogelijkheden voor een vergelijkbaar systeem in Vlaanderen. Tijdens de sessie, bijgewoond door het vakblad Schrijnwerk, kwamen echter ook enkele bezorgdheden naar boven. Zo waren vooral schrijnwerkers sceptisch over de economische voordelen van dit initiatief. Hun twijfel is begrijpelijk gezien het feit dat de winst op de energiefactuur momenteel groter is dan om het te recycleren via een systeem zoals Woodloop.

Daarbij werd opgemerkt dat een succesvolle invoering van een dergelijk programma in België gepaard moet gaan met aanpassingen in het beleid. Zonder deze veranderingen blijft de deelname waarschijnlijk beperkt tot bedrijven met een sterke ideologische drijfveer voor duurzaamheid. Om de levensvatbaarheid en de meerwaarde ten opzichte van de bestaande inzamelingsmethoden in Vlaanderen nauwkeurig te kunnen beoordelen, is echter verder onderzoek noodzakelijk. 

Materialen voor lokale STEM-activiteiten

Onderwijsinstellingen en bedrijven bespraken onder begeleiding van Julie Naesens en Joke Wauters (VLAIO) de logistieke en organisatorische uitdagingen bij het inzetten van restmaterialen van bedrijven voor STEM-activiteiten.

De conclusie? Er is nood aan extra opslagcapaciteit en een betere connectie tussen bedrijven, scholen en STEM-organisaties. Ervaring leert dat bedrijven bereid zijn om materialen in kleinere oplages te schenken, maar om de capaciteit in West-Vlaanderen te vergroten, zijn extra middelen nodig.

DEEL UW ERVARINGEN EN/OF IDEEËN!

Heeft u ideeën, ervaringen of vragen over circulair gebruik van hout en restmaterialen?

Deel ze met ons! Stuur een e-mail naar keb@pmg.be