ELEKTRISCHE FIETS MAAKT FIETSPAD LANGER EN BREDER

AWV-TOPMAN TOM ROELANTS STREEFT NAAR VRIJLIGGENDE PADEN

Fietsen wordt steeds populairder. Niet alleen recreatief. Dankzij de opkomst van de elektrische fiets laten steeds meer Vlamingen sinds kort ook de wagen op stal voor het woon-werkverkeer. Zelfs in die mate dat we fietsland Denemarken voorbijstaken qua aantal functionele fietsverplaatsingen. Een dergelijke stijging kon er echter maar komen door verregaande investeringen in fietspaden, fietssnelwegen en knelpunten. Daarom had InfraStructure een verhelderend gesprek met Tom Roelants, administrateur-generaal van het Agentschap Wegen en Verkeer, dat zo'n 7.700 kilometer fietspaden langs gewestwegen beheert.

MEER FIETSPADEN DAN WEGEN

“Met AWV zijn we verantwoordelijk voor autosnelwegen en gewestwegen. Logisch gevolg is dat we ook alle fietspaden beheren die langs die wegen liggen", steekt Tom Roelants van wal. “En dat zijn er heel wat. Een fietspad langs beide zijden van de rijweg tellen we dubbel. Gevolg is dat we zelfs meer kilometers fietspaden dan wegen in beheer hebben. In totaal hebben we immers een kleine 7.000 kilometer wegen onder onze hoede. Die worden aangevuld met 7.700 kilometer fietspaden. Die vaststelling is opmerkelijk, wetende dat er langs de snelwegen en langs de grote gewestwegen met een dubbele rijweg (vaak) geen fietspaden lopen. Ongeveer 55% van onze fietspaden is vrijliggend. Dat impliceert dat er een afscheiding of strook is tussen het fietspad en de rijweg. We streven er ook maximaal naar om nieuwe fietspaden zo veel mogelijk vrijliggend te maken. Als dat om praktische redenen niet kan, proberen we ze zo veel mogelijk verhoogd in te richten. Iemand die dan per ongeluk van de rijweg afwijkt, komt zo minder gemakkelijk op het fietspad terecht."

 

 

”We hebben zelfs meer kilometers fietspaden dan wegen in beheer” 

 

 

 

NETWERK MET 12.000 KM FIETSPADEN

De Vlaamse overheid tekende het zogenaamde Bovenlokaal Functioneel Fietsroutenetwerk uit. Daarin zitten ook fietspaden verwerkt die niet onder het beheer van het Agentschap Wegen en Verkeer vallen.
“Dat netwerk biedt een zicht op de ideale wereld om iedereen zo veel mogelijk toe te laten om functionele verplaatsingen met de fiets te maken", verduidelijkt Tom Roelants. “Het netwerk bevat ongeveer 12.000 kilometer fietspaden. Daarvan zit 4.200 in onze portefeuille. De coördinatie gebeurt door de fietsmanager die de Vlaamse overheid aanstelde. Die overlegt met alle betrokken partijen om de investeringen voor de komende jaren te bespreken. Een van die partijen is bv. De Vlaamse Waterweg, die heel wat fietspaden langs waterlopen beheert. Met hen hebben we een apart intern overleg om investeringen op elkaar af te stemmen. Het zou immers zonde zijn dat zij een mooi fietspad langs een rivier aanleggen en wij geen aansluiting voorzien op een fietsstrook langs een gewestweg. Zicht op een einddatum voor de volledige uitrol van het Bovenlokaal Functioneel Fietsroutenetwerk is er niet. Men heeft daar ook bewust voor gekozen. Behoeften van fietsers zijn immers een evolutief gegeven. Als wij vaststellen dat bepaalde routes functioneler zijn dan die opgenomen in het Fietsroutenetwerk, dan moeten we daar flexibel mee kunnen omspringen. Het werk zal dus nooit helemaal af zijn. Uiteraard streven we ernaar ons percentage van realisaties zo hoog mogelijk te krijgen."
 

LANGER EN BREDER

Een nog vrij recent begrip in de fietswereld zijn de zogenaamde fietssnelwegen. “Die zijn een rechtstreeks gevolg van de opkomst van de elektrische fietsen en tonen mooi aan hoe we flexibel inspelen op een wijzigende markt. We leggen nu fietspaden aan die veel langere afstanden overbruggen. Twintig jaar terug waren we daar niet mee bezig. Vroeger vonden we verplaatsingen van vijftien kilometer al heel wat. Nu verbinden we Antwerpen en Brussel met elkaar via een fietssnelweg. Het gevolg van de opkomst van de elektrische fiets was dubbel voor ons. Enerzijds ontstond er een netwerk aan fietssnelwegen dat we proberen in te passen in het bestaande. Een fietssnelweg is immers niet altijd een nieuw fietspad. Anderzijds is het wel de bedoeling dat fietssnelwegen rekening houden met het snellere fietsverkeer. Vandaag de dag moet een fietspad geschikt zijn voor recreatief familiegebruik, maar ook voor functioneel en vaak sneller verkeer. Gevolg is dat dergelijke fietspaden van de nieuwe generatie per definitie breder aangelegd worden." 
“Vaak wordt er immers in twee richtingen gefietst op hetzelfde fietspad en moet er voldoende ruimte zijn om in te kunnen halen. Niet zelden leggen we fietspaden aan van vier meter breed. Dat was vroeger ondenkbaar. Veel van dergelijke paden worden aangelegd langs waterwegen of in oude spoorwegbeddingen, m.a.w. op infrastructuren die er al min of meer zijn. Langs gewestwegen is dat een veel moeilijker verhaal. Ook al streven we maximaal naar vrijliggende fietspaden, toch zijn er nog veel fietspaden die gewoon met wat verf aangeduid worden. Die verbreden is vaak onmogelijk omdat er heel wat protest van eigenaars komt die hun voortuin niet voor een deel onteigend willen zien."

ONTEIGENING VERTRAAGT PROJECTEN

Een mooi voorbeeld van een gewestweg die maar zeer moeilijk aangepakt raakt, is de N42 die in Oost-Vlaanderen Wetteren en Zottegem verbindt. De weg bestaat momenteel uit één rijvak in elke richting, geflankeerd door een smal aanliggend fietspad.
“De N42 is een specifiek geval omdat we daar meer willen doen dan enkel een fietspad aanleggen. We willen er ook een tweebaansvak van maken en een rechttrekking realiseren. Maar het klopt, zelfs als we alleen maar fietspaden willen aanleggen, stoten we op heel wat verzet. Om een fietspad te realiseren, zal je weliswaar op meer begrip kunnen rekenen bij de aangelanden dan wanneer je met een verdubbeling van het aantal rijvakken afkomt. Maar er zijn echt wel heel veel aangelanden. We hebben projecten lopen waarbij we een 300-tal onteigeningen moeten doorvoeren voor enkele kilometers fietspad. Dat neemt vaak heel wat tijd in beslag, als bepaalde enkelingen er al niet in slagen om je project helemaal in de prullenmand te laten belanden."
Ook al wil Tom Roelants niet lichtzinnig omgaan met het eigendomsrecht, toch pleit hij voor een meer pragmatische aanpak.
“Wij zijn er een grote voorstander van om bepaalde percentages te hanteren. Als pakweg 90% van de aangelanden akkoord is met onze aanpak, zou dat moeten volstaan om het project te realiseren. We pleiten dus voor een regeling waarbij we de werken al kunnen opstarten, ook al is er nog niet met iedereen een akkoord gesloten. Ter aanvulling: het is wel zo dat er met alle aangelanden een correcte financiële regeling gemaakt moet worden. Dit pleidooi doet daar geenszins afbreuk aan."

SHIFT IN BELEID

Ondanks alle investeringen kent Vlaanderen nog altijd heel wat zwarte punten waar fietsers extra kwetsbaar zijn. Een mooi voorbeeld van hoe het (overal) zou moeten, is de aanpak van het knooppunt De Sterre in Gent, waar het vroeger ronduit levensgevaarlijk was voor zwakke weggebruikers, terwijl die nu door tunnels en bruggen hoofdzakelijk conflictvrij kunnen bewegen.
“Onlangs haalden we nog de krant met de vaststelling van een Vlaams parlementslid dat Vlaanderen jaarlijks steeds meer geld uitgeeft aan fietsinfrastructuur, maar daar steeds minder kilometers fietspaden voor terugkrijgt", aldus de administrateur-generaal. “Op zich was die analyse correct. Onze reactie daarop is echter dat we in het verleden sterk ingezet hebben op die kilometerslange fietspaden. Dat was ook logisch. Als je een beleid uitstippelt, moet je er immers voor zorgen dat de resultaten snel zichtbaar zijn. Maar op een bepaald moment zijn de meeste van die kilometers aangelegd en moet je vaststellen dat niet elke kilometer even efficiënt gebruikt wordt, omdat er zich ergens een knelpunt voordoet. Geleidelijk aan zijn we dus overgestapt van een beleid waarbij de kwantiteit belangrijk was, naar een beleid waarbij we het gebruik van onze infrastructuur analyseren en we de resterende knelpunten wegwerken. De laatste jaren zijn er in Vlaanderen enkele grote infrastructuurwerken gebeurd: fietsbruggen over de R4, de Ringvaart, de E40 … dat zijn dure investeringen die weliswaar niet veel kilometers opleveren, maar er wel voor zorgen dat heel wat extra gemeenten ontsloten worden richting Gent."

VERKEERSREGLEMENT AANPASSEN A.U.B.

“Als we dergelijke punten aanpakken, streven we naar een zo conflictvrij mogelijke regeling. Dat kan via bruggen en tunnels, maar evengoed door een aanpassing van de verkeerslichten, waarbij de zwakke weggebruikers allemaal op hetzelfde moment groen krijgen en alle auto's moeten wachten. Dat drijft de wachttijden wel wat op, maar ook wij kunnen de tijd nu eenmaal maar één keer verdelen onder alle weggebruikers. Op dat vlak hadden we graag een aanpassing aan het verkeersreglement gezien, waardoor het fietsers altijd toegelaten zou worden om rechtsaf te slaan, ook al staat het licht op rood. In sommige landen mag dat al en dat leidt alleen maar tot een betere doorstroming. Er is al een verkeersbord voor voorzien. Het enige nadeel is dat een verkeerslicht altijd voorrang heeft op een verkeersbord. Als het rood is, moet de fietser dus eerst daarnaar kijken en daaraan gehoorzamen. In die zin is een aanpassing van het verkeersreglement dus nodig."

COMFORT

Een belangrijke en recente tendens inzake fietspaden is dat de hedendaagse fietser steeds vaker een comfortabel fietspad vraagt. “Vroeger werd het gemakkelijker aanvaard dat een fietspad er niet altijd even recht bij lag en dat men om de zoveel meter over een voeg moest. Nu is dat veel minder het geval. Als je dus als Vlaamse overheid het fietsverkeer wil bevorderen, moeten we die vraag naar meer comfortabele fietspaden ook honoreren. Recent hebben we dan ook onze interne richtlijnen aangepast, waardoor we per definitie kiezen voor fietspaden in asfalt, terwijl we vroeger vaker opteerden voor platenbeton. Comfort betekent voor een fietser echter niet alleen een effen pad, maar ook een aantal voorzieningen langs dat fietspad. Daarom zal de overheid de komende jaren meer investeren in zogenaamde overstappunten met mooie fietsstallingen - overdekt en misschien zelfs bewaakt, oplaadpunten enzovoort. Het gaat dus verder dan het fietspad alleen."

DENEMARKEN GEKLOPT

Denemarken en uiteraard Nederland staan geboekstaafd als fietslanden bij uitstek. Maar zelfs in vergelijking met die landen doet Vlaanderen het verre van slecht. “Er zijn twee vergelijkingen mogelijk", legt Tom Roelants uit. “Je kan kijken naar het aantal fietsers. Daarin is Nederland de onbedreigde koploper. Maar heel recent hebben we Denemarken voorbijgestoken qua procentueel aantal fietsers. In Nederland gebeurt 27% van de verplaatsingen met de fiets. In Denemarken is dat 14%. Vlaanderen kwam recent uit op 15%, een stijging met 3%. We fietsen dus meer dan de Denen. De tweede vergelijking die gemaakt kan worden, is die van de fietsinfrastructuur. Daar is nog werk aan de winkel. Het aandeel vrijliggende fietspaden ligt in de vermelde landen stukken hoger dan bij ons. Dat heeft voor een groot deel met een andere ruimtelijke ordening te maken, waardoor het voor ons bijzonder moeilijk zal worden om die kloof ooit dicht te rijden. We zouden wel willen, en voor een stuk zullen we daar ook wel in slagen, maar echt bijbenen zal toch niet voor meteen zijn, vrees ik. Onze ruimtelijke ordening met alle bijhorende lintbebouwing is nu eenmaal wat ze is. Wij kunnen praktisch geen fietspaden meer aanleggen zonder onteigeningen. Dat is in Nederland of Denemarken wel even anders."

OP NAAR 120 MILJOEN EURO BUDGET

Het investeringsbudget voor fietsinfrastructuur gaat omhoog. “Vorig jaar rondden we voor het eerst de kaap van 100 miljoen euro en dit jaar moeten we nog 10% hoger uitkomen. En het is de ambitie van onze minister om in 2019 uit te komen op 120 miljoen euro. Ongeveer 75% van dat bedrag gaat naar ons agentschap. Het overige kwart gaat naar andere partners zoals De Vlaamse Waterweg of de BAM (Oosterweelverbinding). Er staan m.a.w. heel wat projecten op stapel. Doorslaggevende factor in prioritering is de verkeersveiligheid. Daarnaast installeerden we onlangs in Machelen onze eerste fietstelpaal. Wij willen immers weten of onze fietspaden al dan niet gebruikt worden. Maar tegelijk stellen we vast dat zo'n telpaal fietsers stimuleert. Ze zorgen er immers zelf voor dat het aantal de hoogte ingaat en ze merken dat ze helemaal niet de enige zijn die gebruikmaken van het fietspad in kwestie. We tonen de cijfers per dag en per jaar. Stimuleren en investeren, dus. Dat is de richting voor de toekomst."