Werkkleding beschermt personeel én product

DIN 10524 biedt richtlijnen inzake design, selectie, gebruik en onderhoud

Het dragen van beschermende kleding is vrij karig gereguleerd binnen de voedingsindustrie; uitzondering vormt de DIN 10524 die specifiek is gericht op werkkleding en persoonlijke beschermingsmiddelen die zowel de werkomgeving als de drager beschermen. Om die beschermende eigenschappen te behouden dient werkkleding op de juiste wijze te worden gereinigd en onderhouden.

DIN 10524

Aangezien het in en om het menselijk lichaam 'wemelt' van de microben en virussen die via huidschilfers, speeksel en/of transpiratievocht op of in voedselproducten terecht kunnen komen, is het dragen van beschermende kleding essentieel. Toch is er binnen bestaande richtlijnen maar weinig aandacht hiervoor (zie kader).

Het anker op dat punt is de DIN 10524. Deze norm kijkt specifiek naar werkkleding in het productieproces, en geeft richtlijnen inzake het design, de selectie, het gebruik en het onderhoud ervan. Wanneer werkkleding voldoet aan deze normering, dan voldoet deze met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid ook aan BRC, IFS, ISO 22000 en HACCP.

Belangrijke normen en standaarden
• BRC Global Standards is een verzameling voedselveiligheidsnormen onder meer gericht op zichtbaar onderscheid van beschermende kleding per risiconiveau en regelmatige vervanging hiervan, op kleding specifiek ontworpen om productbesmetting te voorkomen en op de industriële reiniging hiervan.
• Care 4 Quality is een Belgisch kwaliteitscertificaat en -managementsysteem voor bedrijven die als lid van de Federatie van de Belgische Textielverzorging (FBT) textiel verzorgen van en voor de zorgsector en de voedingsnijverheid.
• IFS is een met name op de Engelse markt gerichte internationale norm met richtlijnen inzake de beschikbaarheid van voldoende beschermende kleding, voor het wassen van kleding en voor controleprocedures. Het is de tegenhanger van de BRC-standaard.
• ISO 22000 is een standaard die het mogelijk maakt een voedselveiligheid-managementsysteem op te zetten en te (laten) certificeren; deze is van toepassing op de voedselketen als geheel. Ook hierin worden geen nadrukkelijke eisen gesteld aan de te dragen werkkleding.
• HACCP is een methode voor risicoanalyse en kritieke controlepunten toegespitst op microbiologische, chemische, allergene en fysieke gevaren. Ook deze methode bevat geen specifieke richtlijnen ten aanzien van het ontwerp of de kwaliteit van werkkleding voor de food sector.

RISICOKLASSEN

De DIN 10524 maakt onderscheid tussen drie risiconiveaus: low, high en maximum risk. Om te (kunnen) bepalen om welk risiconiveau het in een werkgebied gaat, moet op drie zaken worden gelet: het product, het stadium waarin dat verkeert binnen het productieproces en de gebruiker ervan.

Risicoklasse 1, low risk

Hierbij betreft het ruimten waarin de te verwerken producten niet bederfelijk zijn of al volledig zijn verpakt. Omdat er sprake is van een gering hygiënerisico worden er geen al te hoge eisen gesteld aan de beschermende werking van de werkkleding. In de regel wordt de werkkleding daar elke week vervangen; eerder wanneer de kleding tussentijd (te) vuil is geworden.

Gezien het gevaar op besmetting en/of verontreiniging is het zaak een barrière op te werpen tussen de verspreider(s) en het product

Risicoklasse 2, high risk

Er is sprake van een hoog risico wanneer in de betreffende ruimte bederfelijk en/of onverpakt voedsel wordt verwerkt; het betreft in alle gevallen producten die niet direct voor consumptie geschikt zijn. Normaal gesproken wordt de werkkleding dagelijks vervangen; als de kleding (te) vuil is geworden, kan dit al eerder noodzakelijk zijn.

Risicoklasse 3, maximum risk

Hier zal het voedingsproduct niet meer worden verhit en is het direct consumeerbaar – te denken valt aan groente, kaas en vlees – of is het bestemd voor een kwetsbare groep eindgebruikers, bijvoorbeeld baby's. In dergelijke ruimten worden dan ook zeer hoge eisen aan de beschermende werking van de kleding gesteld. Deze dient dagelijks te worden vervangen, en wanneer dat nodig is ook meerdere keren per dag.

Bij het wisselen van werkkleding wordt al naar gelang ook van (veiligheids)schoeisel gewisseld.

KLEDINGEISEN

Als het gaat om de aanschaf van werkkleding voor de foodsector staan hygiëne en veiligheid hoog op het eisenlijstje. Aan de hand van de risico inventarisatie evaluatie (RIE) kan worden bepaald welke werkkleding moet worden ingezet om aan de gestelde eisen te voldoen. Dit geldt voor zowel de foodindustrie als de toeleverende industrie. Is deze evaluatie afgerond, dan kunnen concrete eisen worden opgesteld. Een greep daaruit:

• als sluiting mogen geen opgenaaide knopen worden gebruikt, uitsluitend metalen drukknopen;
• jacks en jasjes dienen gesloten te kunnen worden gedragen – in een aantal gevallen is dat verplicht – en ook dienen ze ruimschoots over de steekzakken van de broeken te vallen. In risicoklasse 2 en 3 mag de kleding aan de buitenzijde helemaal niet zijn voorzien van zakken;
• schorten of sloven dienen op de rug te kunnen worden dichtgeknoopt;
• de kleding moet van een bepaalde kleur zijn voorzien. Lichtgekleurde materialen hebben de voorkeur omdat verontreinigingen daarop beter zichtbaar zijn;
• de mouwen dienen over een voorgeschreven minimale lengte te beschikken, maar lange mouwen hebben de voorkeur;
• logo’s en emblemen zijn alleen dan toegestaan wanneer ze volledig vastzitten aan het kledingstuk en tenminste eenzelfde levensduur hebben als het kledingstuk zelf.

PERSOONLIJKE BESCHERMINGSMIDDELEN

Gezien het gevaar op besmetting en/of verontreiniging van voedsel(bestanddelen) is het zaak een barrière op te werpen tussen de verspreider(s) en het product. Behalve de juiste werkkleding is ook het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM's) een factor van belang, net als voor de persoonlijke veiligheid van de werknemer.

Adembescherming

Voedingsproducten als kruiden en bloem kunnen leiden tot luchtwegeninfecties. Eveneens een gezondheidsbedreiging is ammoniak, dat vaak als koudemiddel wordt gebruikt in koelinstallaties. Adembescherming in de vorm van een mondkapje of – in extreme(re) omstandigheden – een gelaatsmasker voorkomt dat dergelijke stoffen de luchtwegen binnendringen en schade veroorzaken.

Armbescherming

In de voedingsmiddelenindustrie zijn handschoenen onmisbaar. De aard van werkzaamheden en/of de omstandigheden bepalen daarbij het type. Disposable handschoenen zijn ideaal wanneer hygiëne vooropstaat, maar bieden ook bescherming tegen onder meer kleine verwondingen, vloeistoffen en mechanische risico's.

Gehoorbescherming

Bij de voedselproductie gaan processen vaak gepaard met hoge geluidsniveaus: 85 tot 95 dB is dan zeker geen uitzondering. Aangezien het gevaar van permanente gehoorschade begint bij een dagelijkse dosis van 80 dB is goed passende gehoorbescherming van belang, en dan bij voorkeur oordopjes aan een koordje, zodat deze niet in de voedingsmiddelen achterblijven.

Hoofdbescherming

In de voedingsindustrie wordt veelvuldig gebruik gemaakt van disposable hoofdbescherming, dit om te voorkomen dat er haar in de levensmiddelen komt. Dat kan een baret zijn, een pet met klep en/of een baardmasker.

Oogbescherming

Het kan nodig zijn de ogen te beschermen tegen letsel, bijvoorbeeld tijdens het bedienen en/of onderhouden van productiemachines. Het dragen van een veiligheidsbril is dan aangewezen.

Voetbescherming

Schoeisel gemaakt van synthetisch materiaal met goede antislipeigenschappen en waar nodig voorzien van stalen neuzen zorgt voor de juiste bescherming en hygiëne. Bij het wisselen van werkkleding hoort ook het wisselen van schoeisel, dit om te voorkomen dat er voedselresten en vuil worden versleept.

Gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM's)
Europees gezien is het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen geregeld in de richtlijn EEG 89/656. De situatie verschilt doordat de interpretatie en implementatie per land anders is.

Situatie België
Hier maakt de richtlijn deel uit van het Koninklijk Besluit van 13/6/2005 waarin is vastgelegd dat werknemers PBM's niet mee naar huis mogen nemen (artikel 19) en dat de werkgever verantwoordelijk is voor het onderhoud, de reiniging en de reparatie (artikel 21). Verder verbiedt een specifiek Koninklijk besluit (KB van 6/7/2004) werknemers hun werkkleding (zonder beschermende functie) thuis te wassen; hierop zijn echter uitzonderingen.

Situatie Nederland
In Nederland is de richtlijn opgenomen in de arbeidsomstandighedenwet (arbowet) waaruit een arbobesluit en een arboregeling zijn voortgekomen. In het arbobesluit zijn de regels opgenomen waaraan zowel werkgever als werknemer zich dienen te houden teneinde arbeidsrisico's te vermijden.

REINIGING WERKKLEDING

Kreukvrije, op 60 °C wasbare textiel heeft de voorkeur. Voor het verwijderen van bacteriën en andere ziektekiemen is dat niet toereikend en is een kookwas eventueel gevolgd door een desinfecterende spoeling aangewezen. Hardnekkige vlekken kunnen met behulp van chloor of een ander bleekmiddel worden verwijderd. Belangrijk bij dit alles is dat de beschermende eigenschappen van de werkkleding alleen behouden blijven wanneer sprake is van regelmatig en correct uitgevoerd onderhoud. Er zijn drie scenario's.

Eigen verantwoordelijkheid werknemer

Binnen de foodsector wordt zelden voor deze optie gekozen omdat de hygiëne van de kleding niet gegarandeerd kan worden, ook al omdat niet iedereen op dezelfde manier wast en het feit dat gaten en scheuren niet snel genoeg en niet uniform worden gerepareerd, waardoor kleding sneller aan vervanging toe is. Onderzoek wijst uit dat slechts 1 op de 10 werkgevers duidelijke instructies geeft over de wijze waarop werkkleding behandeld en onderhouden dient te worden.

De beschermende eigenschappen van werkkleding blijven alleen behouden bij regelmatig en correct uitgevoerd onderhoud

Bedrijf is zelfvoorzienend

Doordat vuile kleding 'in huis' blijft en schone kleding permanent beschikbaar is, behoudt de werkgever het overzicht in de wetenschap dat het wasgoed uniform wordt behandeld. Bedrijven zijn hiervoor echter (lang) niet altijd geoutilleerd en vaak ook ontbreekt daarvoor de expertise. Daar komt nog bij dat verreweg de meeste bedrijven niet zijn gecertificeerd om kleding te reinigen volgens de geldende richtlijnen.

Bedrijf besteedt uit

Bulkreiniging maakt het wassen door een specialist goedkoper. Alle (be)handelingen bij een gespecialiseerd bedrijf zijn gericht op het afleveren van werkkleding die voldoet aan de geldende normeringen. Controle op slijtage en de reparatie van loszittende zakken en kapotte ritsen zijn doorgaans inbegrepen, en kleding wordt waar nodig vervangen. Dit proactief handelen vergroot de veiligheid op de werkvloer alsook de hygiëne.

Met medewerking van Klaratex, Mewa en Wasserij Nova