Heeft het Belgische ei een toekomst?

Ondanks stijgende verkoop sluit de ene na de andere eierboer

Het ei wordt volop geconsumeerd en heeft zelfs een nieuwe populariteitpiek bereikt. Maar ondanks de groeiende vraag staat het ei onder grote druk. De prijzen stijgen, het aanbod is beperkt, vogelgriep bedreigt de sector nog steeds, de regelgeving verstrengt en er bestaat vrees voor concurrentie uit Oost-Europa. Hoe moeten we de toekomst van het Belgische ei inschatten?

Uitstekende cijfers

In België staat het ei altijd op het menu. Meer dan ooit zelfs, want de Belg consumeert almaar meer eieren. Uit cijfers van marktonderzoeksbureau YouGov Belgium en de iVox/VLAM-consumptietracker blijkt dat in 2024 Belgische gezinnen 5 procent meer eieren kochten dan in 2023. De uitgaven stegen met 6 procent tegenover een jaar eerder.

Vorig jaar at 1 op de 4 Belgen dagelijks eieren. Scharreleieren maakten ongeveer 74 procent uit van de verkochte eieren, 16 procent ging naar vrije-uitloop en bio had een aandeel van 10 procent. Het verschil heeft deels te maken met de prijs: een scharrelei kostte gemiddeld 0,23 euro per stuk, een vrije-uitloopei 0,34 euro en een bio-ei 0,41 euro per stuk.

De evolutie mag zeker als positief omschreven worden, zegt Mariëlle Schalk, CEO van het legkippenbedrijf ’t Kakelhof. Schalk is ook schepen van zorg en welzijn en landbouw in Hoogstraten. "We hebben nog nooit zo'n goede tijd gehad. We hadden twintig jaar lang slechte prijzen. Sinds drie, vier jaar gaat het een stuk beter. We hadden recordprijzen in de zomer en de winter. Dat is nog nooit gebeurd. Dat gevoel maakt het veel plezieriger om te werken. Vroeger was het moeilijk om het hoofd boven water te houden. Vanwaar die populariteit? Het ei is gewoon hip. Mensen pakken terug naar de producten die onbewerkt en puur zijn", verklaart Schalk. 

Virusvrij, maar toch niet zonder risico

Geen vuiltje aan de lucht? Niets is minder waar. De uitdagingen zijn enorm. In eerste instantie is er de blijvende vrees voor vogelgriep. België en Nederland zijn sinds eind mei virusvrij verklaard, maar de kans op een nieuwe uitbraak bestaat. "In België en Nederland hebben we de situatie goed onder controle", zegt Schalk. "We hebben hard gewerkt aan de hygiëne en het voorkomen van uitbraken, al heb je dat nooit helemaal in de hand."

Schalk stelt dat we op onze hoede moeten zijn. Vanaf september bestaat er immers meer kans op een uitbraak, zeker in de buurt van gebieden met veel water zoals in Nederland waar wilde, migrerende vogels het virus kunnen binnenbrengen. "Daarom ben ik voorstander van terug preventief ophokken. Dat is nog niet gevraagd in Nederland en in België, maar als het aan mij ligt, mag dat wel besproken worden."

Een sector die stilstaat

Ondanks de positieve resultaten van de laatste jaren, neemt het aantal bedrijven opvallend genoeg af. Die daling heeft een effect op het aanbod. "We bevinden ons hier in Hoogstraten vlakbij de grens met Nederland. Ook daar zien we dat de sector verdwijnt", zegt Schalk.

"Er bestaat een opkoopregeling en heel veel moderne, nieuwe, jonge bedrijven zijn ingestapt. Collega's waarvan we nooit verwacht hadden dat die zouden stoppen, hebben de boeken dichtgedaan. Ik denk dat er ongeveer 4 miljoen legkippen verdwenen zijn. Dat heeft een impact op onze prijzen, want voor onze prijzen, kijken we altijd naar Nederland", gaat Schalk verder.

"Als we naar Frankrijk kijken, zien we dat daar heel veel verandert en wordt omgebouwd. Zo bouwen ze de verrijkte kooi om naar scharrel, waardoor nog meer aanbod verdwijnt. In Duitsland hebben ze veel problemen met de vergunningen. Ook daar hetzelfde verhaal: er zijn te weinig eieren."

Schalk: "Collega's waarvan we nooit verwacht hadden dat die zouden stoppen, hebben de boeken dichtgedaan"

Dat het aanbod van eieren in België de vraag steeds minder goed kan bijbenen, wijt Schalk aan vastgeroeste wetgeving en vergunningsproblemen. "Nieuwe investeringen en uitbreidingen van bedrijven zijn zo goed als onmogelijk: ondernemers krijgen amper vergunningen door strenge milieuwetten en ingewikkelde procedures. We kunnen niet bijbouwen, en dus komt er niet meer aanbod. Dit drijft de prijzen op nu de vraag blijft toenemen."

Import uit Oekraïne

Niet vreemd dus dat detailhandelaren steeds vaker eieren importeren uit het buitenland. Met name Oekraïense eieren liggen steeds vaker in de winkelschappen van buurtwinkels. In de grote supermarkten (nog) niet. Nadat Rusland Oekraïne binnenviel, gaf de EU Oekraïne vrijstelling van importtarieven en quota om zo de economie te ondersteunen. Eieren uit dat land vonden de voorbije jaren daarom vaker hun weg naar België en andere Europese landen.  

Maar die import baart zorgen, stelt Schalk. Zo leeft het vermoeden dat eieren uit Oekraïne niet altijd even veilig zijn. CNPO, de Franse organisatie voor de eierindustrie, waarschuwde vorig jaar voor de verkoop van Oekraïense eieren in Franse supermarkten, omdat het risico bestaat dat ze niet voldoen aan Europese voedselveiligheidsregels. Volgens CNPO is bij ten minste vier inspecties van eieren uit Oekraïne, die via Slowakije en Polen naar de rest van de EU worden geëxporteerd, de aanwezigheid van stoffen aangetoond die gevaarlijk voor de mens kunnen zijn.

De Europese (EFSA) en Belgische (FAVV) voedselveiligheidsautoriteiten hebben overigens nog niet gewaarschuwd voor verboden antibiotica in Oekraïense eieren.

Daarnaast stellen Europese pluimveesectorverenigingen zoals CNPO dat er een ongelijk speelveld is, omdat de regelgeving in Oekraïne minder streng zou zijn, bijvoorbeeld op het vlak van kooihuisvesting en het ruimen van haantjes. Daar komt bij dat de voer-, loon- en huisvestingskosten in Oekraïne lager liggen dan in West-Europa, waardoor de Oekraïense eieren goedkoper zijn. Schalk vreest voor oneerlijke concurrentie waardoor de sector op termijn het onderspit delft.

Nieuwe handelsdeal

Toch is het nog maar de vraag of de Oekraïense ei-import de komende jaren echt blijft toenemen. De tijdelijke vrijstelling van tarieven en quota liep begin juni dit jaar af. Vanaf dat moment golden de oude regels weer, dus mét importtarieven en quota.

Eind juni bereikten de Europese Commissie en Oekraïne een akkoord over de herziening van de associatieovereenkomst, inclusief handelsafspraken (DCFTA). Wat het verhandelen van eieren betreft zijn de afspraken vergelijkbaar met de vooroorlogse situatie.

Daarnaast is markttoegang afhankelijk van de geleidelijke aanpassing aan de Europese productienormen, zoals dierenwelzijn, het gebruik van pesticiden en diergeneesmiddelen. Het akkoord moet overigens nog formeel worden bekrachtigd door de EU. Naar verwachting gebeurt dat snel, mogelijk nog in oktober, waarna de nieuwe regels ingaan.

Een sector met toekomst?

Zo lijken vooral de groeibeperkingen en het gebrek aan duidelijkheid over de toekomst van de legpluimveesector in Vlaanderen de sector in de weg te zitten. Hoe meer het Belgische aanbod achterblijft op de vraag, hoe meer eieren uit het buitenland afkomstig zullen zijn.

Heeft de sector toekomst in België nu steeds meer bedrijven stoppen? Schalk: "We zien naast de boeren ook de toeleveringsbedrijven, de eierenhandelaars en de kennis verdwijnen. Als we die trend nog willen omkeren, moet er heel dringend iets gebeuren. Van de politiek zie ik weinig wilskracht en steun, terwijl onze sector juist groeit. Het is tijd om de vraag te beantwoorden of we nog een legpluimveesector in België willen."

Reactie Vlaams Ministerie van Omgeving en Landbouw
Het ministerie van Omgeving en Landbouw zegt de bezorgdheid te delen. Tom Demeyer, directeur communicatie: "We zien inderdaad dat veel bedrijven ondanks de goede prijsvorming de voorbije periode moeite hebben om opvolging te vinden. Niet het gebrek aan vraag, maar het gebrek aan perspectief en verwachtingen van het beleid maken het veehouders te moeilijk om door te zetten of te starten." "Dat signaal nemen we ernstig", begint Demeyer.
"We werken aan maatregelen die investeringen opnieuw haalbaar maken. Bijvoorbeeld via een enorme boost van ons landbouwinvesteringsfonds, waardoor jonge pluimveehouders tot wel 65% investeringssteun kunnen krijgen bij de bouw van een nieuwe ammoniakemissiearme stal. Maar we moeten ook administratieve lasten en regeldruk verlagen. We moeten vermijden dat we afhankelijk worden van de import van eieren, vaak met lagere productiestandaarden. Vlaanderen heeft sterke, innovatieve pluimveehouders met kennis en kwaliteit. De oproep van de sector is een wake-upcall: we moeten nu zorgen voor toekomstperspectieven."