TORENKRANEN TOEGANKELIJKER VOOR GROTER MARKTSEGMENT
Aankopen of huren, trends en innovaties
Omdat bouwprojecten steeds sneller afgerond dienen te worden, moeten er vaak meerdere kranen ingezet worden die ook steeds zwaardere prefabelementen moeten kunnen tillen. Daarom opteerden aannemingsbedrijven er de laatste drie decennia voor om snelmontagebouwkranen in eigen beheer te hebben. Maar de fabrikanten van torenkranen bleven niet achter en maakten hun werktuigen toegankelijker voor een groter marktsegment. Met kranen die prefabelementen tillen die snelmontagebouwkranen niet aankunnen.
BOVEN- VS. ONDERDRAAIER
Om eerst de puntjes op de i te zetten; de verschillen tussen een bouwkraan (torenkraan, of ook wel 'bovendraaier' genoemd in de volksmond) en een snelmontagebouwkraan ('onderdraaier') zijn groot. Een vaste torenkraan is een bovendraaiende kraan (de toren blijft vast) die wordt opgebouwd met een externe hulpkraan, een snelmontagekraan is een onderdraaiende kraan (de toren/mast draait mee) die zichzelf autonoom openvouwt. Ook de plaats van de draaikrans is bij beide soorten verschillend. Bij een snelmontagebouwkraan bevindt die zich onderaan op het chassis, bij een torenkraan is die bovenaan in de kraan gemonteerd. En zoals de term aangeeft, is een snelmontagebouwkraan bestemd om snel gemonteerd en gedemonteerd te worden. In de meeste gevallen betreft het hier kleinere versies van bouwkranen met een beperkte lastentabel. Nochtans zijn er enkele fabrikanten die een gieklengte van 50 m kunnen aanbieden voor dit type bouwkraan. Een torenkraan heeft weinig beperkingen qua hoogte, lengte en gewichten, aangezien alles deelbaar is en op de bouwwerf vanop de grond of in de lucht wordt opgebouwd.
TOEPASSINGEN
Een snelmontagekraan is prima inzetbaar voor projecten, zoals de woningbouw/villabouw, kleinere appartementsgebouwen … Een torenkraan wordt ingezet voor grote bouwprojecten en infrastructuurwerken (bruggen, sluizen …). Bij de hoogbouw is er de mogelijkheid om de kraan aan of in het gebouw te verankeren en kan de kraan, met behulp van een telescoopsysteem, zichzelf omhooghijsen. Torenkranen zijn nu gemakkelijker inzetbaar dan in het verleden, omdat de meeste radiografisch bestuurd worden en niet langer vanuit een cabine. De kraanmachinist die de radiografische bediening vanop de grond voor zijn rekening neemt (meestal via radiobesturing met joysticks), kan bijgevolg productiever ingezet worden voor andere taken, zoals het aanslaan van lasten. Meerdere steden en gemeenten verhogen stelselmatig de prijszetting voor de inname van het openbare domein, zodat aannemers bij voorkeur gebruikmaken van het eigen werfterrein om er al het materiaal op te slaan. Een snelmontagebouwkraan in een stadskern wordt dan al gauw een pak minder interessant omdat een dergelijk kraantype een bepaalde minimale voetafdruk heeft, naast een meedraaiende ballast.
PLAATSING
Torenkranen worden gewoonlijk op een ingegoten betonnen sokkel opgesteld, bv. onder aan de liftschacht. Door een inpandige bouwkraan wordt plaatsgebrek op de werf voor de aannemingswerken vermeden en wordt de lastentabel verbeterd. Op die manier kunnen er grotere gewichten naar de juiste plek in het gebouw getransporteerd worden. Het minpunt van een inpandige bouwkraan is echter dat die volledig gedemonteerd dient te worden, nog voor de werken voltooid zijn (bv. voor de aanvang van de dakwerken).
MARKTSITUATIE
Omdat bouwprojecten het laatste decennium alsmaar sneller afgerond dienen te worden, dienen er vaak meerdere kranen ingezet te worden die steeds zwaardere prefabelementen moeten kunnen tillen. Bij de opkomst van snelmontagebouwkranen (in de jaren 80 van de vorige eeuw) opteerden tal van aannemingsbedrijven ervoor om zo'n hijsinstallatie in eigen beheer te hebben. Men wou namelijk een bepaalde vorm van comfort voor het schouwen van materialen omdat dit in een tijdwinst resulteerde met een lagere kostprijs erbovenop. Precies omdat de snelmontagebouwkranen tijdens de recentste drie decennia deze belangrijke evolutie doormaakten, konden de fabrikanten van torenkranen niet achterblijven en maakten ze hun werktuigen toegankelijker voor een groter marktsegment. Een belangrijk facet bij het ontwerp en de ontwikkeling van bouwkranen is immers om steeds de juiste balans te vinden tussen de benodigde ruimte enerzijds en een zo groot mogelijke belastingstabel anderzijds. Zeker nu de bouwmarktsector meer naar prefab is geëvolueerd. Maar daar wringt het schoentje, aangezien talrijke snelmontagebouwkranen de steeds zwaardere prefabelementen niet kunnen tillen.
HUURMARKT
Daarom zoekt men zijn toevlucht bij de torenkraan. Maar omdat in dit segment de aankoopprijs aanzienlijk is, zijn er opportuniteiten voor de verhuurmarkt. Bovendien is niet elk type torenkraan ook voor elk bouwproject geschikt, zodat er, afhankelijk van de projectvereisten, een bepaald type bouwkraan wordt gehuurd zonder enige eigendomsdrang. Met andere woorden, het inhuren van bouwkranen is interessant wanneer er diverse projecten worden aangenomen waar er geen universele bouwkraan voor bestaat. Belangrijke pluspunten bij het inhuren van een bouwkraan zijn dat de huurder steeds overtuigd kan zijn van de goede werking en conditie van de bouwkraan én dat in de verhuurmarkt doorgaans de recentste bouwkraanmodellen worden aangeboden.
BASISPAKKET
Nochtans wordt naar verluidt 80% van de kraanbehoeften gedekt door eigen materieel van de aannemer. De uitzondering op de regel hierbij zijn de zwaardere kranen waarvan de inzetbaarheid minder voorzien kan worden door specifieke werfomstandigheden. Grote aannemingsbedrijven hebben daarom een basispakket in eigen beheer en vullen dit aan met ingehuurde bouwkranen, wanneer de werf dit vereist. Daarnaast wordt er ook rekening gehouden met de mogelijkheid om de bouwkraan op het elektriciteitsnet of op een stroomgroep aan te sluiten. Tevens is de snelheid van een eventuele onderhoudsinterventie belangrijk. Een mechanisch mankement kan immers nooit uitgesloten worden, maar de snelheid waarmee dit euvel opgelost wordt, is van het grootste belang, aangezien een stilstand van het project en de werknemers veel kost. In het verhuursegment treft men de klassieke kranen met spits en afspanning (ECH) aan, naast de recentere flat-topkranen (ECB). Een derde type, de topkranen (HCL of Luffing kranen), wordt in België nauwelijks ingezet. Vooral voor de hoogbouw op een beperkte ruimte zijn topkranen een goed alternatief.
ONDERHOUDSINTERVENTIE
De vaste torenkranen worden bij elke opstelling afgesteld en gekeurd. Daarbovenop is er een driemaandelijkse keuring. Veruit de meeste moderne bouwkranen zijn met een centraal smeersysteem uitgerust, omdat er nog zelden kraanmachinisten boven in de cabine aanwezig zijn. Het dagelijkse onderhoud is een vrijwel automatisch gebeuren. Daarnaast staat het moderne fleetmanagementsysteem borg voor de depannage vanop afstand en in real time. Verder dient er op regelmatige basis een controle uitgevoerd te worden van de loopcatkabelspanning, reminrichtingen e.d. Dit, omdat bouwkranen van dit type meestal voor langere periodes op eenzelfde werf blijven staan. Bij snelmontagekranen gebeuren deze controles tijdens de montage.
WETGEVING, NORMERING EN KEURING
De wetgeving en de normering m.b.t. bouwkranen verschilt niet van die van andere werkheftuigen: de Europese wetgeving inzake de stabiliteit/structuur/windbelasting/veiligheid EN 14439 + EN 13001: CE-markering controle bij eerste indienststelling, keuring wederindienststelling na iedere hermontage, daarna periodieke keuringen om de drie maanden.
De bedoeling van deze keuring is om vast te stellen of de hermontage beantwoordt aan de voorschriften van de fabrikant. Een niet overbodige keuring, want de kans is heel reëel dat de torenkraan op de volgende werf in een compleet andere compositie (hoogte, lengte, voetsteun …) opgesteld staat dan op de vorige werf. Dit precies dankzij de moduleerbaarheid van dit type bouwkranen. Een Europese of Belgische wetgeving inzake kraanmachinistenliften en antibotssystemen bij de inzet van meerdere kranen blijft uit.
TRENDS EN TENDENSEN
De kranen en onderdelen worden steeds verder ontwikkeld om de transporten tot een minimum te beperken. De vaste torenkranen worden met opleggers vervoerd, terwijl de onderdelen geschikt zijn voor het containertransport. De snelmontagekranen worden met werktuigaanhangwagens getransporteerd middels de modulaire aanbouw van een assenstel. Structureel kan er weinig geïnnoveerd worden aan een bouwkraan, aangezien elk type uit een mast, een giek en ballast bestaat. Het verschil kan enkel gemaakt worden door de materiaalkeuze. Zo zullen ook bouwkranen op termijn heel energiezuinig moeten worden om een aansluitingstoelating op het vaste elektriciteitsnet te krijgen. In het andere geval dient men met een stroomgroep te werken, met de bekende minpunten: extra investering, het verbruik van dure dieselbrandstof, lawaai … Soms is dit de enige optie. Dankzij de implementatie van frequentiesturingen werd al enkele moeilijkheden het hoofd geboden, maar nog niet allemaal.
KRAANMACHINISTENLIFT
Voor zij die een 'bird-view' vanuit de cabine prefereren, werd er een machinistenlift voorzien, al dan niet in de kraanmast ingewerkt (bij Liebherr LiUP bv. is de lift aan de binnenzijde van de mast gemonteerd). In sommige van de ons omringende lidstaten is een machinistenlift vanaf 30 m hoogte bij wet verplicht. Ondanks het uitblijven van een verplichting, is er een behoorlijke tijdwinst bij inzet van een kraanmachinistenlift. Zowel voor de kraanmachinist als voor het onderhoudspersoneel. De montage- en indienststellingskosten voor een ingebouwde lift zijn trouwens verwaarloosbaar. Naar verwachting zullen de constructeurs hun innovaties nog verder toespitsen op het gebruiksgemak van bouwkranen.
PROBLEMATIEK EN AANDACHTSPUNTEN
De kostprijs van het transport, de montage en de demontage is soms een gevoelig punt. De oorzaak hiervan is dat een torenkraan volumineus is en er soms een volledige oplegger ingezet moetworden om slechts één mastdeel te transporteren. Verder is het niet uitzonderlijk dat een straat of een ander openbaar domein voor een of meerdere dagen afgehuurd moet worden om de (de)montage uit te voeren. Het verkrijgen van de beoogde vergunningen is soms een lijdensweg voor de projectleider. Bovendien wordt er voor drukke verkeersassen of bepaalde stadskernen enkel weekendwerk toegelaten. Omdat dit alles de totale kostprijs de hoogte injaagt, zijn dit meestal de zaken waar opdrachtgevers op afknappen in hun beslissing of ze een bepaalde werf al dan niet willen uitvoeren. Een ander heel belangrijk aandachtspunt, zowel bij de huur als de aankoop van een bouwkraan, is de technische ondersteuning.
