Hoe de juiste bouwkraan kiezen?

Bouwkranen bestaan in heel wat types, die elk inspelen op specifieke projectnoden. In dit artikel komen verschillende bekende en minder bekende bouwkraantypes aan bod. Je leest ook iets meer over het type projecten waarvoor deze in te zetten zijn. Ten slotte geven we ook wat keuzeadvies.

Vitale rol in de bouw

Kraanmachines vervullen een vitale rol in verschillende sectoren, waaronder transport, haven en bouw. Overal waar gebouwen opgetrokken of neergehaald worden, bruggen of wegen aangelegd worden, helpen deze werktuigen om zware materialen over kleine tot aanzienlijke afstanden te verplaatsen, en dat zowel horizontaal als verticaal.

 

Vaste bouwkranen

Vaste bouwkranen worden voor hun werking structureel verankerd en doen gedurende de hele projectduur hun ding van daaruit. Sommige worden via een instortelement verankerd in een betonnen vloerplaat, andere worden op het dak of tegen een wand van een bouwwerk gemonteerd. Hun opstelling neemt in de regel meer tijd in beslag dan die van mobiele kranen. Vaste kranen worden gebruikt in lange(re)termijnprojecten.

Torenkranen

Binnen de categorie vaste bouwkranen steken op de werf de torenkranen letterlijk en figuurlijk uit boven de andere daar ingezette types. Ze bestaan uit een mast – het verticale stuk – met bovenaan een roterende kraankop met giek en tegengiek die over een hoek van 360° kan draaien. Over de volledige gieklengte rijdt een loopkat waarover via een systeem met loopwielen een hijskabel loopt, die door middel van het hijsmechanisme op en neer kan bewegen.

Torenkranen worden typisch ingezet bij hoogbouwprojecten en in stadsomgevingen met een beperkte ruimte. Hun stabiliteit betekent een extra veiligheid voor zowel de arbeiders die binnen het hekwerk aan de slag zijn als voor wie zich buiten de afsluiting begeeft. Ze zijn krachtig en kunnen zware lasten erg hoog tillen, en ook ver – tot aan het giekuiteinde.

Er bestaan verschillende subtypes torenkranen: snelbouwkranen, hamerkop/flat-topkranen en kranen met verstelbare giek ('luffing jib').

snelbouwkraan

De snelbouwkraan is ontworpen met het oog op een snelle opstelling en ontmanteling. Ze zijn ideaal voor het werken op plaatsen met een beperkte ruimte en voor kortetermijnopdrachten. Hun voornaamste tekortkoming is dat ze minder gewicht kunnen torsen dan de andere torenkraantypes. 

Hamerkop | flat-topkraan

Hamerkop-torenkranen hebben de vorm van een T. Enkel de bovenbouw van deze kranen kan roteren en de giek kan niet omhoog of omlaag. Dit model is populair op laaddokken en bouwwerven, waar ze zwaardere lasten verplaatsen. 

Flat-topkranen kunnen dicht opeen met andere kranen werken, op verschillende hoogteniveaus

Een variant is uitgerust met een torenspits en afspanning (hogere capaciteit). Een andere is de flat-topkraan, die aan populariteit wint. Deze biedt meer mogelijkheden op werven waar er gelijktijdig meerdere kranen actief zijn op verschillende hoogteniveaus.

kraan met verstelbare giek

Bij bouwkranen met een verstelbare giek (‘luffing jib’) kan de giek omhoog of omlaag bewegen, wat bijkomende flexibiliteit oplevert en zwaardere lasten mogelijk maakt. Dit type is duurder maar biedt bijkomende efficiëntie met een kleinere draairadius, wat toelaat om in nauwere ruimtes te werken. Ook met deze kraan is het mogelijk om tegelijk met meerdere kranen dicht opeen te werken.

De meeste kranen van het verstelbare-giektype hebben geen loopkat. De hijskabel, verbonden met het haakblok, loopt over een draadschijf op het einde van de giek, die op en neer beweegt om de last te verplaatsen. Sommige constructeurs bieden bij hun ‘luffers’ de mogelijkheid om tijdens het op en neer bewegen de last automatisch waterpas te houden.

MOBIELE bouwKRANEn

Mobiele kranen zijn volgens de noden te verplaatsen op of tussen bouwwerven. De meeste zijn gemonteerd op vrachtwagens, maar je vindt deze kranen ook op treinwagons en boten. Zijsteunen (outriggers) bieden bijkomende stabiliteit tijdens het hijsen.

 

Rupskraan

De rupskraan is gemonteerd op een onderstel met rupsen die stabiliteit verlenen op zachte, ruwe of drassige ondergronden. Deze types lenen zich bijvoorbeeld perfect bij het begin van bouwprojecten, wanneer de grond pas is omgewoeld en weinig draagkracht heeft. Omwille van hun lijvigheid en zware materialen zijn ze voorzien van een krachtig hydraulisch systeem, en beschikken ze over een zware hefarm. Deze kranen heffen de zwaarste lasten binnen de mobiele categorie.

Ruwterreinkraan

Ruwterreinkranen zijn compacter en zo inzetbaar in krappere ruimtes. Ze hebben vier brede banden en vierwielaandrijving waardoor ze zich relatief snel kunnen verplaatsen op een ongunstige ondergrond. Daartegenover staat dat ze niet even krachtig of stabiel zijn als de rupsbandkraan, zodat ze minder gewicht kunnen tillen.

Alleterreinkraan

De alleterreinkraan is vergelijkbaar met de ruwterreinkraan maar mag op de weg. Dit betekent dat hij vlot van de ene  naar de andere werf te verplaatsen is. Bovendien trotseert hij de meeste ondergronden. Hij is gemonteerd op een onderbouw met zes tot 18 wielen en kan aanzienlijk grotere gewichten heffen dan ruwterreinkranen. Om dit te realiseren, kan enige assemblage op de werf nodig zijn (zijsteunen, tegengewichten ...).

Voertuiggemonteerde kraan

Deze kranen (truck-mounted crane, TMC) bieden flexibiliteit tegen een relatief lage prijs. Ze mogen op de openbare weg en zijn ideaal voor opdrachten waarbij geen zwaar hijswerk komt kijken, of waarbij materiaal in korte tijd moet worden verplaatst tussen werven. Ook dit type dient voor vlot verplaatsen van lasten op de werf, mits een voldoende stabiele ondergrond. Bij een correct gebruik van zijsteunen tillen deze kranen aanzienlijke lasten.

Keuzebepalende factoren

Gewicht en Aard van de last

Een bouwkraan met een relatief groot hijsvermogen (enkel) lichtere lasten laten tillen, betekent verspilde tijd, energie en geld. Het omgekeerde kan dan weer leiden tot dodelijke ongevallen en eventueel ook schade aan de last.

Ook de aard van de last speelt een rol. Het verplaatsen van bijvoorbeeld een gevulde vloeistoftank brengt speciale hijsvoorwaarden met zich mee in vergelijking met het verplaatsen van bijvoorbeeld een betonblok.

VERPLAATSINGSAFSTAND

Hoe langer de verticale hefafstand, hoe langer de benodigde gieklengte. Voor grotere hefhoogten valt de keuze meestal op een torenkraan. De hoeveelheid ballast dient aangepast te zijn aan de hefhoogte voor stabiliteit. Ook geldt: hoe hoger de kraan de last heft, hoe groter de kans dat de wind de last doet slingeren ... 

Ook de horizontale afstand waarover de lasten verplaatst moeten worden, dient in rekening te worden gebracht. Bepaalde kranen staan op rails voor een ruimer bereik (vast traject). Mobiele bouwkranen bieden in principe natuurlijk het grootste horizontale bereik aangezien deze vrij te verplaatsen zijn.

WERFTOEGANKELIJKHEID en beschikbare werkruimte

Om te beginnen dient de gekozen kraan natuurlijk op de werf te geraken. Mogelijke obstakels onderweg zijn te smalle straten, te lage bruggen, onverharde wegen ... en ook eens op de site, bij het uitvoeren van de hijsopdracht(en) moet de kraan zijn lasten mogelijk langs elektriciteitskabels, lantaarnpalen, bomen en andere obstakels hijsen ... Bovendien gelden afhankelijk van de omgeving andere regelgevingen (bijvoorbeeld dichtbevolkte gebieden). 

VEILIGHEID

Zowel de kraan als de omgeving moeten worden onderworpen aan een veiligheidsinspectie. Drie cruciale factoren voor een veilig lastentransport zijn het contragewicht, de ondersteuningsstructuur en de giekstabiliteit. Ook de weersomstandigheden moeten in rekening worden gebracht.

AARD VAN ONDERGROND

Alle kraantypes vereisen voor het veilig uitvoeren van hun taak een stabiele opstelling. Op oneffen terrein speelt de ondersteuningsbreedte een rol. Op de meeste off-road bouwterreinen is een keuze voor ruwterreinkranen voor de hand liggend. Ook hier spelen weersomstandigheden een rol – aanhoudende regen kan een weerslag hebben op de ondergrond.

Kosten

Vanzelfsprekend liggen ook alle kosten die komen kijken bij een bouwkraan in de weegschaal: aankoop, energie, onderhoud ... Wie vaak soortgelijke projecten uitvoert doet een goede (langetermijn)investering met de aankoop van een (geschikte) bouwkraan. Is dat niet het geval, dan kan leasen of huren interessanter zijn.

BESLUIT

Voor een langetermijnproject of hoogbouwproject is een bouwkraan van het vaste type wellicht de juiste keuze. Bij het bouwen op net opgebroken grond is een ruwterreinkraan in vele gevallen de aangewezen bouwkaan. Bij kleinschaliger projecten of bij inzet van de kraan op meerdere locaties, is een model met banden vaak het kostenefficiëntst. Belangrijke troeven van deze kraancategorie zijn hun flexibiliteit en het transportgemak.

Met dank aan: De Ceuster, Van der Spek